Dom Gotycki w Puławach

Dom Gotycki powstał w latach 1801-1809 według projektu Chrystiana Piotra Aignera na fundamentach dawnego barokowego pawilonu ogrodowego zniszczonego przez wojska rosyjskie podczas Insurekcji Kościuszkowskiej. Znajdowała się tu galeria malarstwa europejskiego, a w niej Dama z Łasiczką Leonarda da Vinci, Pejzaż z Miłosiernym Samarytaninem Rembrandta oraz Autoportret Rafaela. Mimo to… księżna Izabela uważała iż “Domek Gotycki zdawał się być czczym” bez pamiątek z Polski. Dość oryginalny był pomysł pokrycia zewnętrznych ścian budynku mozaiką z najrozmaitszych rzeźb oraz cegłami i detalami pochodzącymi z domów wielkich ludzi. Szczegółowy spis elementów umieszczonych pierwotnie w ścianach zewnętrznych budynku oraz zbiory opisała Izabela w katalogu Poczet Pamiątek Zachowanych w Domu Gotyckim w Puławach. Po powstaniu listopadowym większość elementów kamiennych umieszczonych w ścianach została przez Rosjan zniszczona. Rzeczy ruchomych nie mogli zabrać, bowiem księżna wywiozła je do posiadłości córki Zofii Zamojskiej, głównie do Podzamcza. Większość zbiorów przewieziono do Francji, gdzie osiadł ostatni właściciel Puław książę Adam Jerzy Czartoryski. Pod koniec XIX wieku Władysław Czartoryski przywiózł je do Krakowa, gdzie znajdują się do dziś. W roku 1869 rosyjski minister oświaty Dmitrij Tołstoj polecił usunąć wszelkie świadectwa polskości, a wartościowsze rzeczy wywieźć do Petersburga. Zbiory te były nawet przedmiotem Traktatu Ryskiego. Bolszewicy oddali na przykład słynne głowy, które dziś znajdują się w Sali Poselskiej Zamku Królewskiego na Wawelu.